Meteen naar de inhoud

Desdemona in zwart/wit

Holland Festival Holland Festival

Is het dodenrijk in de opera Sunken Garden van Michel van der Aa een 3D-tuin vol schitterende kleurenpracht, regisseur Peter Sellars kiest in Desdemona van Toni Morrison en Rokia Traoré voor sober zwart/wit. Op het toneel van een uitverkocht Muziekgebouw aan ’t IJ staan glazen flessen en potten, nu eens van onderaf verlicht, dan weer van bovenaf, met hangende peertjes als flakkerende kaarsen. Links staat een aantal ngoni’s (Malinese luit) en twee kora’s (Malinese harpluit), die bespeeld worden door zwarte musici. Hier ook bewegen zich de musicienne Traoré en haar achtergrondzangeressen; de rechterkant is voorbehouden aan de witte Desdemona. Een krachtig beeld.

Door Desdemona (Tina Benko) en de drie zangeressen in identieke witte jurken te hullen benadrukt Sellars en passant hoe verschillend zij zijn. Krijgt het wit op de fluweelzwarte lijven koninklijke allure, Desdemona wordt er flets en kleurloos van – bijna net zo doorzichtig als haar flessenhabitat. ‘Never the twain shall meet’ lijkt Sellars ons toe te roepen, hoezeer Desdemona ook meent de wereld van haar zwarte minnaar Othello te begrijpen. Deze wurgde haar overigens in een vlaag van jaloezie. Vanuit het hiernamaals haalt zij herinneringen op aan hem en haar moeders zwarte dienstmeid ‘Barbary’.

Shakespeare portretteert Desdemona in zijn tragedie Othello als willig slachtoffer, Morrison ziet haar juist als een volwassen vrouw, die verantwoordelijkheid opeist voor haar eigen keuzes. Haar naam betekent zoveel als ‘verdoemd’ en symboliseert haar ondergeschikte rol als meisje. Zij moest zich immers onderwerpen aan de regels en nukken van mannen: ‘A step away was doom, indeed, and misery without relief.’ Maar Desdemona weigert zich te schikken naar ‘a name I did not choose’. Door zijn achterdocht is Othello niet langer de man die zij liefheeft, dus is haar bestaansgrond weggeslagen en tracht zij hem niet te weerhouden van zijn daad. Zo ‘kiest’ Desdemona haar eigen dood.

De voorstelling heeft een enorme poëtische zeggingskracht, maar wordt nooit intiem. Alles speelt zich af in het verleden en wordt als een verslaggever verteld door Desdemona – een schitterende Tina Benko, die met subtiele stembuigingen de verschillende personages uitbeeldt. De epische verteltrant haakt aan bij de Afrikaanse traditie van de griots, die als troubadours verhalen van stam naar stam overbrachten, zich begeleidend op tokkelinstrumenten. De voordracht van Benko wordt doorsneden met liederen van de Malinese Traoré. Met repeterende patronen, een hees stemgeluid en tokkelend gitaarspel creëert zij een rituele sfeer, vol weemoed en verlangen.

Juist op het moment dat het te veel praatje-liedje dreigt te worden, krijgt ook Traoré een sprekende partij. Uit naam van Barbary kapittelt zij Desdemona: ‘I was not your friend, I was your slave.’ Helaas is Traoré een minder begaafd actrice dan Benko, waardoor de spanning verslapt. Prachtig is echter het moment waarop Desdemona en Barbary/Traoré hun voorhoofd tegen elkaar leggen met de woorden ‘We will be judged by how well we loved.’

Een schitterend slot, maar helaas gaat het hierna nog een half uur door. De tekst wordt nu ook wel erg pamflettistisch, gericht tegen vrouwenonderdrukking, slavernij, oorlog, machismo en wat niet al. Alle kleur verdwijnt, de betovering wordt verbroken. Niet voor de eerste keer laat Sellars een voorstelling sneuvelen op het altaar van zijn politieke correctheid.

Goed om te weten
Goed om te weten: Desdemona is vanavond nog te zien in het Muziekgebouw aan ’t IJ. 

 

Thea Derks

Thea Derks studeerde Engels en Muziekwetenschap. In 1996 voltooide zij cum laude haar studie musicologie aan de Universiteit van Amsterdam. Zij is gespecialiseerd in hedendaagse muziek en publiceerde in 2014 de lovend ontvangen biografie 'Reinbert de Leeuw: mens of melodie'. Vier jaar voltooide zij 'Een os op het dak: moderne muziek in vogevlucht', speciaal gericht op de geïnteresseerde leek. Je koopt het hier: https://www.boekenbestellen.nl/boek/een-os-op-het-dak/9789012345675 In 2020 verscheen de 3e druk van de Reinbertbio,met 2 extra hoofdstukken die de periode 2014-2020 beschrijven. Deze verschenen ook apart als Slotakkoord.Bekijk alle berichten van deze auteur

Privé Lidmaatschap (maand)
5 / Maand
Voor natuurlijke personen en ZZP’ers.
Geen storende banners
Een speciale nieuwsbrief
Eigen mastodon-account
Toegang tot onze archieven
Klein Lidmaatschap (maand)
18 / Maand
Voor culturele instellingen met een omzet/subsidie van minder dan 250.000 euro per jaar
Geen storende banners
Een premium nieuwsbrief
Al onze podcasts
Eigen Mastodonaccount
Toegang tot archieven
Zelf persberichten (laten) plaatsen
Extra aandacht in berichtgeving
Groot Lidmaatschap (maand)
36 / Maand
Voor culturele instellingen met een omzet/subsidie van meer dan 250.000 euro per jaar.
Geen storende banners
Een speciale nieuwsbrief
Eigen Mastodonaccount
Toegang tot archieven
Deel persberichten met ons publiek
Extra aandacht in berichtgeving
Premium Nieuwsbrief (substack)
5 proefabonnementen
Al onze podcasts

Betalingen geschieden via iDeal, Paypal, Creditcard, Bancontact of Automatische Incasso. Wilt u liever handmatig betalen, op basis van een factuur vooraf, rekenen we 10€ administratiekosten

*Alleen bij een jaarlidmaatschap of na 12 maandelijkse betalingen

nl_NLNederlands