Hoe maak je theater met iemand die een andere taal spreekt? Het Volksoperahuis doet het. Hete Peper is alweer de derde voorstelling die Kees Scholten en Jef Hofmeister maken met kunstenaars uit de voormalige Nederlandse kolonieën. Na Willemstad en Paramaribo gingen ze nu op reis naar Jogyakarta. Ze kwamen thuis met een verstilde, elegant vormgegeven vertelling over het gedeelde verleden – en hoe de verhalen daarover elkaar nog altijd tegenspreken.
Na de Japanse bezetting werden de Nederlanders uit hun wingewest verdreven. De Indonesische onafhankelijkheidsstrijd was chaotisch en wreed. Mensen raakten losgescheurd van elkaar en het land waarin ze waren opgegroeid. Hete Peper gaat over twee mannen, een Hollander en een Javaan, en de vrouw die hield van allebei. Toen ze tegenover elkaar kwamen te staan sneuvelde zij in het kruisvuur.
Nu is ze een schim die de mannen in hun dromen bezoekt. En schimmen, daar zijn ze goed in bij Papermoon Puppet Theatre, de partner van het Volksoperahuis in Jogya. Papermoon, dat een internationale reputatie opbouwde met speelse varianten op de traditionele wayang, deelt nu de vloer met het Hollandse vakmanschap van Scholten en Hofmeister, dat even geraffineerd is maar robuuster. Twee gesproken talen, twee muziekstijlen, twee theatertalen en twee versies van de pijnlijke herinnering aan een liefde die de oorlog niet overleefde. Die kloof niet te dichten, de verschillen wel te laten zien maar niet te overbruggen, dat maakt de voorstelling eerlijk en mooi.
Prachtig is de kleine Javaanse opa. Op het doek zien we de schim van de verliefde jongen die hij ooit was. Op de vloer schuifelt hij aan het begin van de voorstelling te voorschijn: de ochtend komt traag op gang, hij rookt zijn eerste sigaretje, veegt de vloer, bouwt zijn werkstalletje op langs de straat – met een wonderlijk expressieve maar geboetseerde kop en ledematen van hout. Hij wordt zo stilletjes voortbewogen door de jonge poppenspeler Beni Sanjaya dat je gaandeweg bijna het verschil vergeet tussen hem en de echte mensen om hem heen, voor wie hij de enige is die ze nog kan vertellen hoe het precies gegaan is toen, met die fatale liefdesgeschiedenis.
Bij toeval was ik zelf in Jogyakarta toen Volksoperahuis en Papermoon er middenin de repetities zaten. In een studio met alle ramen en deuren open, op een binnenplaats vol met de geuren en geluiden van de voortkachelende stad, zag ik een vroege doorloop van de voorstelling. Het verhaal lag min of meer klaar. Jef Hofmeister had een paar liedjes geschreven. Kees Scholten speelde en regisseerde tegelijk, constant in gesprek met co-regisseur Maria Tri Sulistyani. Opa was net gebouwd. Van poppenspeelster Sekar Rahina wist niemand of ze ook voor de schermen goed kon spelen. Spreken op toneel had ze nog nooit gedaan.
Het was een fascinerend schouwspel. Over en weer was iedereen uiterst beleefd, op zijn hoede niet op culturele tenen te trappen, gemoedelijk aan het werk maar ook gespannen: dit moest goed worden. Als je zo’n cultuursprong aangaat mag hij niet mislukken.
En goed is het geworden. De atmosfeer van die binnenplaats in Jogya is meteen voelbaar in de melodieuze traagheid van het openingstafereel. Sekar is een revelatie als de kleindochter: ze houdt opa liefdevol gezelschap, ze beantwoordt de nieuwsgierige vragen van de Hollander die komt uitzoeken wat er toen is gebeurd, ze is het verliefde, verleidelijk dansende meisje in de uren voor ze wordt doodgeschoten. Kees Scholten schakelt van behoedzame kolonialenzoon naar een uitdagende Poncke Princen. Jef Hofmeister en Mo-ong Sandi bouwen live een soundtrack die zachtjes wiegt en soepel rockt. De hele voorstelling heeft de stille concentratie van het zoeken naar het pijnlijke geheim dat al zeventig jaar door onvolledige, onuitgesproken herinneringen wordt versluierd, het geheim van de breuk met het kolonialisme en de mensenlevens die daarbij verloren gingen. Eén taal was nooit genoeg geweest om dat geheim naderbij te komen.
Foto: Jochem Jurgens
Gezien op 2 april, Schouwburg het Park, Hoorn
Nog te zien t/m 25 april
Zie http://het.volksoperahuis.nl/hete-peper
Nederlands 
English (UK) 
Français 
