Nog nooit heeft het Holland Festival zich zo midden in de samenleving geplaatst als nu. Het programma voor 2016 is doortrokken van de turbulente tijd waarin we leven. Nederland is dit voorjaar voorzitter van de Europese Unie. Artistiek directeur Ruth Mackenzie heeft dit feit onomwonden aangegrepen om ‘Europa’ een ruime plaats in de programmering te geven. Bij de presentatie van het programma noemde ze ‘The edges of Europe’ als kernwoorden. Van hieruit hebben zij en haar medewerkers gekozen voor ‘urgent, politiek geladen’ theater, ‘uitdagend en innovatief’.
Een politiek statement voor of tegen Europa? Dat geeft het Holland Festival zeker niet. ‘Europa’ kun je van ontzaglijk veel kanten bekijken. Daar gaat het Mackenzie om. Het is niet eenvoudig over een ingewikkeld onderwerp als Europa een simpele, alles dekkende mening te hebben. Kunst kan helpen de wereld op een andere manier te bekijken, aldus Mackenzie. Daar ziet ze een taak weggelegd voor het Holland Festival.
Wereldpodium
Het resultaat is een programma met een indrukwekkende mix van heel verschillende culturen. Nederlandse producties nemen een grotere plaats in dan in andere jaren. Het Holland Festival vindt dat ze een wereldpodium verdienen.
‘The edge of Europe’ verwijst, zo schetst Mackenzie, niet alleen naar landen die aan de rand van Europa liggen en waaruit voorstellingen op het programma staan (zoals Estland en Oekraïne). Ook mensen midden in Europa die, op wat voor manier dan ook, aan de rand van de samenleving staan, vallen onder de term ‘The edge of Europe’.
Uitnodigend
Hoe vernieuwend veel van de voorstellingen ook zijn, het programma oogt uitnodigend voor iedereen. Het Holland Festival wil brede lagen van de bevolking over de drempel halen, ook de mensen die doorgaans afstand voelen tot wat zich in theaters en concertzalen afspeelt.
Het festival opent opmerkelijk met de internationale productie ‘Die Stunde da wir nichts voneinander wussten’ door Thalia Theater Hamburg (4 – 6 juni). Toneelschrijver Peter Handke is een van de boegbeelden van het experimenteel theater uit de jaren zestig en zeventig. Dat is nog niet eens zo lang geleden. Toch spoorde dit stuk uit 1991 het regisseursduo Ene-Liis Semper en Tiit Ojasoo uit Estland aan om er een update van te maken. Ze schreven het stuk opnieuw en knoopten daarbij aan bij de nieuwste ontwikkelingen in Europa. Handke zelf verklaarde nieuwsgierig te zijn naar het resultaat.
Gratis
De ‘sociale’ intentie van het Holland Festival blijkt uit diverse gratis evenementen. Op het Leidseplein staat de ‘Chauvinisme Scanner’ van het Weense theatercollectief God’s Entertainment, waar je kan laten testen hoe xenofoob je bent. In samenwerking met het Stedelijk Museum is op het Museumplein de interactieve kunstinstallatie ‘Tomorrow is the Question’ van de Thaise kunstenaar Rirkrit Tiravanija te zien, waarin de afstand tussen kunstenaar en toeschouwer geminimaliseerd wordt. Gratis is ook ‘The Transmigration of Morton F.’ van Sjaron Minailo, Anat Spiegel en Joan la Barbara, een ‘digitale opera, ritueel en computergame ineen’: voor iedereen met een internetaansluiting te volgen.
Voor een breed publiek bedoeld zijn ook de zes concerten met topmusici in de Holland Festival Proms in het Concertgebouw, een gebeurtenis die tot net zo’n hechte traditie uit kan groeien als de ‘Night of the Proms’ in Londen. Verrassend is ook AAA ‘Pop-Art’, waarin de Amerikaanse popartiest Son Lux en zijn trio hun folk/avant garde spelen in samenwerking met het Concertgebouworkest.
Maar liefst vier keer staat de eigenzinnige Nederlandse theatergroep Wunderbaum op het programma. Idealisme en de wil de wereld te veranderen zijn het onderwerp van ‘Stop acting now’, een voorstelling rond een film waarin de leden van Wunderbaum met hun ideeën en idealen de samenleving in gaan. ‘Privacy’ is het resultaat van een unieke samenwerking van Wunderbaum met die andere eigenzinnige groep De Warme Winkel. Het gaat dit keer niet over de privacy die gevaar loopt door de digitale media, maar over de privacy in het theater: wat gebeurt er wanneer het publiek een gezamenlijke ervaring beleeft? De openluchtvoorstelling ‘De komst van Xia’ op het Java-eiland is een zoektocht van spelers en het publiek naar een alternatieve samenleving. Veel filosofie, uitmondend in een onbegrensde blik op de samenleving.
De Franse theatermaker Joël Pommerat laat in ‘Ça ira (1) Fin de Louis’ de discussies zien en horen tijdens de Franse Revolutie over machtsverhoudingen. Ze blijken verrassend actueel.
Andriessen
De naam van de vroegere artistiek directeur van het Holland Festival, Pierre Audi, is nog niet verdwenen. Hij regisseert de opera ‘Theatre of the World’ van Louis Andriessen. Het is een wereldpremière, uitgevoerd door De Nationale Opera, met Reinbert de Leeuw als dirigent. In deze productie werkt hij samen met de Quay Brothers, twee Amerikaanse videokunstenaars. Theater Carré is het decor van de droomwereld van Athanasius Kircher, de laatste universele renaissancemens.
Ook het Kronos Quartet, dat al 40 jaar vernieuwend repertoire speelt, is sterk aanwezig op het festival. Dit jaar start een vijfjarig project, ‘Fifty for the Future’. Daarin geeft het strijkkwartet jaarlijks tien componisten de opdracht een werk te schrijven. Tijdens het festival klinkt de wereldpremière van een in dit kader gecomponeerd kwartet van Merlijn Twaalfhoven. Daarnaast speelt het Kronos muziek van Laurie Andersen en anderen. Als gelegenheidsoctet met het Nederlandse Ragazze Quartet presenteert het de wereldpremière van een nieuw werk van Yannis Kyriakides. Bovendien krijgt het publiek de kans achter de schermen van de strijkkwartetpraktijk te kijken in een aantal openbare workshops die het Kronos Quartet aan andere kwartetten geeft.
Klassiek
Dat het programma midden in onze tijd staat, blijkt ook uit het feit dat er maar heel weinig namen van oude meesters in voorkomen. Zijn ze er wel, dan alleen in een moderne setting: de opera ‘Pique Dame’ van Tsjaikovski door De Nationale Opera en het oratorium ‘Die Schöpfung’ van Haydn door Collegium Vocale Gent en barokorkest B’Rock. Deze productie bevat ook een bij deze muziek gemaakte film van de Berlijnse kunstenaar Julian Rosefeldt, die de ideale wereld van het scheppingsverhaal naast de wereld zoals de mens die veranderd heeft laat zien.
Niet alleen Europese voorstellingen staan op het programma. ‘The edge of Europe’ betekent ook een blik over de Europese grenzen heen. Dat loopt dan weer mooi parallel met de voorkeur die het Holland Festival heeft voor samenwerkingsprojecten en grensoverschrijdende producties. Bijzonder wordt de komst van The Syrian National Orchestra for Arabic Music. De muzikanten van het voormalige Syrische orkest zijn elkaar door de oorlog in hun land uit het oog verloren. Ze worden op initiatief van het Holland Festival voor het eerst sinds 2010 van over de hele wereld weer bij elkaar gebracht.
Akram Khan
Bengaalse invloeden zijn te zien in ‘Until the Lions’, een dansvoorstelling van de Akram Khan Company. Met een mengeling van Indiase Kathakdans en moderne stijlen laat choreograaf Khan het veranderende lichaam zien, van jong naar oud, van man naar vrouw. Het is de laatste keer dat de beroemde danser zelf op het toneel verschijnt.
Net als vorig jaar bekommert het Holland Festival zich om muziekinstrumenten die met uitsterven bedreigd worden. Vorig jaar ging de actie ‘Red de fagot’ van start, die resulteerde in een groot aantal nieuwe composities, die dit jaar door Pascal Gallois worden uitgevoerd. Tegelijk gaat de nieuwe actie ‘Red de hoorn’ van start, wederom een mooi initiatief om een instrument dat een onmisbare plaats in de westerse klassieke muziek inneemt weer frisse levenskracht in te blazen.
Naast deze greep bevat het programma nog vele hoogtepunten, aangevuld met vele contextprogramma’s. Het festival heeft een mooi en overzichtelijk vormgegeven brochure uitgegeven.
Holland Festival 2016, 4 t/m 26 juni in diverse zalen in Amsterdam: www.hollandfestival.nl
Nederlands 
English (UK) 
Français 
