Meteen naar de inhoud

‘Poëzie is altijd politiek’. Poetry International onderzoekt ‘framing’

Is de taal van poëzie nog vrij van ideologie en manipulatie? Of is het onzin om te denken dat dichterlijke taal zich onttrekt aan framing, het ideologisch laden van woorden? Dat is dit jaar het hoofdthema van poëziefestival Poetry International, dat op dinsdag 7 juni van start gaat.

Rotterdam is volgende week zoals ieder jaar het Mekka van poëzieliefhebbers. Vijf dagen lang, van dinsdag 7 juni tot en met zaterdag 11 juni, staat de stad in het teken van gedichten en kan het publiek luisteren naar voordrachten, lezingen en debatten met Nederlandse en buitenlandse gasten, bekend en nieuw talent. Dit jaar zijn onder anderen Anneke Brassinga, Maarten van der Graaff en de Belgische dichteres Ruth Lasters te gast, naast Ann Vickery (Australië), Lisa Robertson (Canada), Jeet Thayil (India), Luis Chaves (Costa Rica) en vele, vele anderen.

pifr16 1920 x 1080

Frame by Frame

Het thema van Poetry International is actueel en draait om ‘Newspeak[hints]Newspeak is een fictieve taal in George Orwells roman 1984. Het is een taal die wordt gecreëerd en gecontroleerd door de totalitaire staat als een instrument om de vrijheid van gedachte en concepten die een bedreiging voor het regime vormen, zoals vrijheid, zelfexpressie, individualiteit, en vrede, te beperken. Elke vorm van denken die zou kunnen afwijken van de concepten van de partij wordt beschouwd als “thoughtcrime” (“gedachtemisdaad”).[/hints]’, uitgewerkt in de programmaonderdelen ‘Frame by Frame’ en ‘NeuParle Nuevo’.

In Frame by Frame verkennen dichters in hoeverre poëzie wordt beïnvloed door framing, waarbij een spreker of schrijver zijn woorden een bepaald gedachtegoed of idee over identiteit meegeeft, zonder dat de ‘ontvanger’ daar erg in heeft.

De Zweedse dichteres Aase Berg, die deelneemt aan Frame by Frame, ziet voorbeelden te over in het dagelijks leven. ‘Managementtaal bijvoorbeeld beïnvloedt de gewone taal en dwingt ons onze persoonlijkheid in de uitverkoop te gooien in een markt die wordt gedomineerd door narcisme en valse verlangens die in het leven zijn geroepen door de advertentie-industrie. Of neem de like-knop van Facebook – dat is meer dan slechts een duimpje, een knop waarmee je je waardering aangeeft. Onze levens zijn er afhankelijk van geworden, draaien om de wens om zo veel mogelijk likes te vergaren.’

De Zweedse dichteres Aase Berg © Elisabeth Ohlson Wallin
De Zweedse dichteres Aase Berg © Elisabeth Ohlson Wallin

Poëzie is niet vrij van die invloeden, denkt Berg, haar eigen poëzie ook niet. ‘Maar ik ben me wel bewust van de valkuilen, waardoor ik “vergiftigde” taal kan inzetten voor sarcasme of het ontmaskeren van zaken. Zo heb ik bijvoorbeeld een satire geschreven waarin ik een groep kippen marketingtaal laat spreken omdat ze het kapitalisme willen uitoefenen en de macht over het universum willen verwerven. Een poging die, zoals je zult begrijpen, niet goed afloopt.’

Aase Berg verwerkt altijd graag nieuw uitdrukkingen en termen in haar gedichten, zoals in haar laatste bundel, waarin ze hackerstaal gebruikt. ‘In deze bundel onderzoek ik de mogelijkheid van Trojaanse paarden in het dagelijks leven, hoe systemen van binnenuit kunnen worden aangevallen en vernietigd. Het gaat niet alleen over het hacken van computers, maar ook om parasieten die een menselijk lichaam hacken of feministische strategieën die het patriarchaat bevechten dat we zo voor vanzelfsprekend houden.’

De taal van de poëzie is volgens de Zweedse dus beslist niet neutraal, eerder het tegenovergestelde, maar is daarnaast ook vele malen intelligenter dan manipulatieve taal. ‘Poëzie biedt de kans om de manipulatie te onthullen in plaats van die te verbergen. En als je die kans als dichter niet aangrijpt, ben je een idioot en moet je iets anders gaan doen. Als je alleen maar schoonheid wilt, koop dan een nieuwe jurk of een nieuwe stoel, of ga zwemmen met dolfijnen, maar blijf van de poëzie af,’ zegt ze fel. ‘Poëzie is altijd politiek, zij het niet altijd even expliciet.’

©Marc Brester/AQM
©Marc Brester/AQM

NeuParleNuevo

Haar Australische collega Ann Vickery neemt deel aan het onderdeel NeuParleNuevo, dat zich richt op urban language en de invloed daarvan op dichters en hun manier van uitdrukken. Vickery, die naast dichter ook lerares is aan de universiteit en zodoende eindeloos veel e-mails stuurt en beantwoordt, onderzoekt in haar dichtwerk de taal van internet en sociale media. ‘Mijn gedicht “I Knew a Woman” gaat over hoe sociale media zoals Facebook een vorm van publieke intimiteit creëren, en hoe obsessief het gebruik van sociale media kan worden. Sociale media moedigen een nieuwe vorm van voyeurisme en roddel aan, en benadrukken bovendien dat gelukkig zijn hét doel in het leven is. Of “screen lives” betere, completere levens zijn, valt echter te betwijfelen. Mijn gedicht suggereert dat dit uiteindelijk niet alleen kan leiden tot vervlakking en verdoving, maar ook tot depressie, “the daily blue”, zoals ik dat noem. Mijn gedicht onderzoekt de vraag of het ‘echte zelf’ zoals dat op de sociale media wordt geëtaleerd niet eigenlijk fantasiebeelden zijn die we met elkaar delen.’

De Australische dichteres Anne Vickery © Nicholas Walton-Healey
De Australische dichteres Anne Vickery © Nicholas Walton-Healey

Vickery vindt het spannend en grappig om nieuwe woorden en uitdrukkingen die internet en mobiele telefoons hebben voortgebracht, te gebruiken in een poëtische context. In het gedicht ‘Un4seen Fxs’ bijvoorbeeld speelt ze met verkorte taal, die daardoor een meervoudige betekenis krijgt. En met de automatische spellingscontrole die van onze tekstberichten nogal eens een puinhoop maakt. ‘De eerste zin luidt: Typographical err Or makes me you live more/peach day, en zinspeelt daarmee op de typografische fouten in “err Or,” “live,” en “peach”. Correct zou immers zijn: Typographical error makes me love you more each day.” Ik was benieuwd of een romantische bui geautocorrigeerd zou worden of veranderd. Daarnaast wilde ik onderzoeken hoe banden tussen mensen tot uitdrukking worden gebracht in de sociale media. In het gedicht gebruik ik beelden die betrekking hebben op transparantie en schermen.’

Anne Vickery hoopt dat haar taalgebruik en manier van uitdrukken zich steeds blijft ontwikkelen en groeien. ‘Ik ben enthousiast over de mogelijkheden die urban language biedt, en probeer die met humor te onderzoeken. Dat doe ik bijvoorbeeld door nieuwe woorden te combineren met woorden vol culturele traditie en historie. In één gedicht neem ik de politieke correctheid van sommige ecogedichten op de hak, en wijs ik tegelijk op klimaatverandering en het feit dat we onze “erfenis” opnieuw in ogenschouw moeten nemen. Taal is altijd politiek van aard. Ik ben vooral geïnteresseerd in de manier waarop straattaal de dominantie taal uitdaagt en op de proef stelt.’

Goed om te weten

Poetry International is van dinsdag 7 tot en met zaterdag 11 juni op diverse locaties in Rotterdam. Het festival wordt geopend op 7 juni om 20.15 uur in de Rotterdamse Schouwburg.

Newspeak: Frame by Frame is op woensdag 8 juni om 21.30 uur in het RO Zaal van het RO Theater. Newspeak: NeuParleNuevo is op zaterdag 11 juni om 20.00 uur, op dezelfde locatie.

Voor het volledige programma kijk op www.poetryinternationalweb.net 

 

Cultuurpers werkt anders. Jij bepaalt wat dit verhaal waard is!

Wat fijn dat je tot hier gelezen hebt. Je las inmiddels alweer verhalen van deze auteur. Laat je waardering blijken met een kleine donatie!

donatie
Doneer

Waarom doneren?

We zijn ervan overtuigd dat goede onderzoeksjournalistiek en deskundige achtergrondinformatie essentieel zijn voor een gezonde cultuursector. Daar is in kranten en andere oude en nieuwe media vaak geen plek en tijd voor. Cultuurpers wil die ruimte en tijd wel bieden, en we willen dat voor iedereen zo houden. Of je nu rijk bent, of arm. Daarom willen we deze site zo veel mogelijk gratis houden. Dat kost geld, veel geld. Dankzij donaties van lezers zoals jij kunnen we blijven bestaan, en beseffen we ook hoe belangrijk lezers ons vinden. We vinden het bovendien de best mogelijke manier om journalistiek onafhankelijk te houden. Zo bestaat Cultuurpers al sinds 2009: dankzij lezers die zo een beetje eigenaar worden van deze onmisbare plek!

Je kunt ook lid worden, dan zet je je eenmalige donatie om in blijvende steun!

A Quattro Mani

Fotograaf Marc Brester en journalist Vivian de Gier kunnen met elkaar lezen en schrijven – letterlijk. Als partners in crime reizen ze voor diverse media de wereld over, voor recensies van de mooiste literatuur en persoonlijke interviews met de schrijvers die ertoe doen. Voor de troepen uit en voorbij de waan van de dag.Bekijk alle berichten van deze auteur

Privé Lidmaatschap (maand)
5 / Maand
Voor natuurlijke personen en ZZP’ers.
Geen storende banners
Een speciale nieuwsbrief
Eigen mastodon-account
Toegang tot onze archieven
Klein Lidmaatschap (maand)
18 / Maand
Voor culturele instellingen met een omzet/subsidie van minder dan 250.000 euro per jaar
Geen storende banners
Een premium nieuwsbrief
Al onze podcasts
Eigen Mastodonaccount
Toegang tot archieven
Zelf persberichten (laten) plaatsen
Extra aandacht in berichtgeving
Groot Lidmaatschap (maand)
36 / Maand
Voor culturele instellingen met een omzet/subsidie van meer dan 250.000 euro per jaar.
Geen storende banners
Een speciale nieuwsbrief
Eigen Mastodonaccount
Toegang tot archieven
Deel persberichten met ons publiek
Extra aandacht in berichtgeving
Premium Nieuwsbrief (substack)
5 proefabonnementen
Al onze podcasts

Betalingen geschieden via iDeal, Paypal, Creditcard, Bancontact of Automatische Incasso. Wilt u liever handmatig betalen, op basis van een factuur vooraf, rekenen we 10€ administratiekosten

*Alleen bij een jaarlidmaatschap of na 12 maandelijkse betalingen

nl_NLNederlands